تعریف هواشناسی کشاورزی:
هواشناسی کشاورزی علمی میان رشته ای است که اثر پارامترهای آب و هوایی، را بر روی تولیدات کشاورزی (زراعی، باغی، دامی، مرتع، جنگل وآبزیان) مورد بررسی قرار می دهد. محصولات کشاورزی از نظر کمی و کیفی شدیدا تحت تأثیر شرایط جوی هر منطقه قرار دارند. در شرایط مناسب جوی میزان بهره وری کشاورزی و تامین مواد غذایی می تواند به شکل قابل توجهی افزایش یابد. هم چنین است برای آفات گیاهی و جانوری، به این معنی که در شرایط مناسب آب و هوایی آفات گیاهی و جانوری مانند قارچ ها و حشرات تولید شده و رشد می کنند که می توانند خسارات جبران ناپذیری به کشاورزی وارد نمایند. این تاثیر دوگانه آب و هوا بر کشاورزی خود نشان از اهمیت و حساسیت بالای هواشناسی کشاورزی است. هواشناسی کشاورزی می تواند با مطالعه دقیق هر یک از گونه های گیاهی و آفات مرتبط با آنها در شرایط آب و هوایی منطقه به یاری کشاورز آمده و او را در مراحل مختلف کاشت، داشت، برداشت و مقابله با آفات یاری رساند.
همزمان با توسعه فن‌آوری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های نوین که انقلابی در تولید محصولات کشاورزی بوجود آوردند، ایجاد شرایط بهینه آب وهوایی در محیط‌های کنترل شده نظیر گلخانه‌ها نیز تولید محصول در فصول مختلف را امکان‌پذیر نمود. در عین حال می توان با مطالعه دقیق خرد اقلیم هر منطقه محصول مناسب برای کشت در آن منطقه را شناسایی کرد تا بیشترین بازدهی و کمترین خسارت را در پی داشته باشد. به عبارت دیگر با انتخاب محصول مناسب هر منطقه می توان آنجا را به یک گلخانه‌ی بزرگ طبیعی تبدیل نمود.هواشناسی‌کشاورزی به عنوان علمی میان رشته‌ای مسئولیت این مهم را به عهده دارد. این شاخه از علم هواشناسی به مطالعه مراحل رشد گیاهان و ارتباط آنها با شرایط آب وهوایی هر منطقه و تحلیل وتفسیر آنها می پردازد. برای انجام این نوع مطالعات لازم است ار مراحل رشد گیاهان به طور مستمر در مزرعه داده برداری شود. این داده ها کمک شایان توجهی به کشاورزان در مراحل مخلتف کاشت، داشت و برداشت می نماید. ازعلم هواشناسی‌کشاورزی به عنوان علمی نوین یاد می شود که دارای عمری کمتر از یک قرن است. نوین بودن این شاخه از علم هواشناسی ایجاب می کند که تعریف دقیقی از دامنه کاربردهای آن ارائه گردد. در هواشناس کشاورزی امروزه دامنه کاربران از کشاورزان گذشته و تمامی بخش های فعال در حوزه تامین مواد غذایی را دربر می گیرد. وجود این طیف وسیع کاربری ایجاد یک سامانه ارتباطی دو سویه بین کاربرنهایی و سازمان هواشناسی کشور را الزامی می نماید. با داشتن این سامانه می توان داده ها، اطلاعات و پیش آگاهی های مورد نیاز کاربران را به هنگام و با کمترین هزینه در اختیار آنها قرار داد و در صورت نیاز حتی آموزش داد. نبود شناخت کافی از خدمات هواشناسی کشاورزی در بین کاربران و یا نبود دانش نحوه ی کاربست داده و اطلاعات هواشناسی در کار از جمله مهمترین مشکلاتی است که باعث وارد آمدن خسارات زیادی به کاربران می شود.
دامنه فعالیت هواشناسی کشاورزی:
دامنه فعالیت هواشناسی کشاورزی از لایه های مختلف اعماق خاک، جائیکه ریشه گیاهان قرار گرفته و سپس لایه هوای نزدیک زمین، مکانی که گیاهان وجانوران زندگی می کنند تا سطوح فوقانی جو که مورد توجه آئروبیولوژی است گسترش یافته است.
فعالیت های هواشناسی کشاورزی:
پیش بینی های هواشناسی کشاورزی مانند:1. پیش‌بینی تاریخ کشت، مراحل نموگیاهی و عملکرد محصول
2. پیش بینی دوره تداوم خیسی سطح برگ به عنوان مهمترین عامل در شیوع و توسعه بیماری های گیاهی
3. تهیه و انتشار پیش‌بینی‌های میان مدت (3 تا 10 روزه) بارندگی جهت کاربرد در عملیات زراعی و محاسبه‌ی نیاز آبی
محاسبه موازنه رطوبت خاک برای تعیین دوره‌های کمبود رطوبت در طول فصل رشد و طراحی و برنامه ریزی آبیاری
انتشار اطلاعیه ها و هشدارهای هواشناسی درباره وقوع سرمازدگی و یخبندان ، آتش سوزی جنگل‌ها، طوفان‌ها، باران های سنگین ، موج های گرما و سرما و....
محاسبه شاخص‌های خشکسالی کشاورزی
تعیین آستانه بارش و سرعت باد برای زمان‌بندی سم پاشی و کوددهی
برآورد نیاز سرمایی محصولات زراعی و باغی
برآوردهای مناسب با استفاده از داده های ماهواره‌ای وهواشناسی
کاربران اطلاعات هواشناسی کشاورزی:
کشاورزان
مروجین کشاورزی
تولید کنندگان کود و مواد شیمیایی
شرکت های تولید بذر
رسانه ها
متخصصین بیماری های گیاهی و دام
کارشناسان بلایای طبیعی
مؤسسات تحقیقاتی و دانشگاه ها
کارشناسان منابع آب
معرفی سامانه توسعه هواشناسی کاربردی ( تهک ) کشاورزی
با توجه به رویکرد جدید در طرح راهبردی سازمان هواشناسی کشور، همه فعالیتها بایستی در راستای کاربردی نمودن خدمات و توجه به کاربر نهایی مدون گردد . گروههای کاری داده های هواشناسی بسیار متنوع هستند اما یکی از مهمترین آنها فعالین بخش کشاورزی و تامین مواد غذایی می باشند . با این نگرش کاربر نهایی مورد توجه بوده و سازمان به دنبال آن است که از ابتدای نیازسنجی تا انتهای به کار گیری داده های هواشناسی در کار که منجر به افزایش تولید در بخش مواد غذایی می شود با کاربران نهایی همراه باشد . بر این اساس طرح سامانه توسعه هواشناسی کاربردی( تهک ) کشاورزی پس از نظر خواهی از استانها تدوین و برای اجرا مصوب گردید. در ذیل بصورت اجمال دلایل مدیریتی این سامانه مدیریتی معرفی می گردد :
1- محصولات کشاورزی از نظر کمی و کیفی شدیدا تحت تأثیر شرایط جوی هر منطقه قرار دارند. در شرایط مناسب جوی میزان بهره وری کشاورزی و تامین مواد غذایی می تواند به شکل قابل توجهی افزایش یابد. هم چنین است برای آفات گیاهی و جانوری، به این معنی که در شرایط مناسب آب و هوایی آفات گیاهی و جانوری مانند قارچ ها و حشرات تولید شده و رشد می کنند که می توانند خسارات جبران ناپذیری به کشاورزی وارد نمایند. این تاثیر دوگانه آب و هوا بر کشاورزی خود نشان از اهمیت و حساسیت بالای هواشناسی کشاورزی است. هواشناسی کشاورزی می تواند با مطالعه دقیق هر یک از گونه های گیاهی و آفات مرتبط با آنها در شرایط آب و هوایی منطقه به یاری کشاورز آمده و او را در مراحل مختلف کاشت، داشت، برداشت و مقابله با آفات یاری رساند.
2- با توجه به اهتمام دولت تدبیر و امید در راستای اقتصاد مقاومتی از طریق ایجاد امنیت غذایی درکشور، داده‌های هواشناسی و کاربرد آنها در توسعه کشاورزی به خصوص در تولید محصولات راهبردی، از اهمیت ویژه ای برخوردار می شوند. در واقع استفاده بهینه از امکانات موجود و توجه به زمینه‌های کاربردی داده‌های هواشناسی کشاورزی به صورت جامع می‌بایست مورد توجه قرارگیرد. اما در این بین موانعی مانند منابع انسانی ناکافی، پایین بودن سطح مهارت نیروهای کارشناسی، قدیمی یا ناکافی بودن فنآوری، ضعیف بودن امکانات پردازشی، محدود بودن شبکه پایش در سطح ملی و ناپیوستگی داده های دیدبانی وجود دارند که باعث بروز محدودیت در ظرفیت خدمت رسانی ادارات هواشناسی کشاورزی می شوند. به فهرست مشکلات مذکور می‌توان مواردی همچون عدم انتقال به هنگام داده‌ها از مزارع محلی به مراکز پردازش داده و انتقال نتایج از مراکز مذکور به سطح مزارع به سبب نبود سامانه های برخط و به هنگام تبادل داده و اطلاعات را نیز اضافه نمود.
3 - برای پیشگری از افت کمی و کیفی محصولات کشاورزی، کاهش خسارات ناشی از بلایای طبیعی جوی، بر طرف کردن ضعف سیستم‌های اطلاع رسانی، پیشگیری از اتلاف زمان، انرژی و منابع مالی به دلیل سهل انگاری یا نداشتن کارآیی کارکنان موثر در تولید محصولات هواشناسی کشاورزی، اهمیت پرداختن به ایجاد سامانه ایی برای ترویج اطلاعات هواشناسی کشاورزی آشکار می شود.
این سامانه که قرار است ارتباط دو سویه با کاربرنهایی را برقرار کند دارای بخش های زیر است:
1- شناسایی کاربران نهایی
2- نیاز سنجی
3- تهیه داده و محصول
4- سامانه های توزیع داده و محصول ( بر اساس هر گروه کاربری)
5- ظرفیت سازی ( آموزش در درون و برون سازمان )
6- نظر سنجی و بازخورد
7- مستندسازی
